PRUSZKÓW

Historia obozu przejściowego Durchgangslager (Dulag) 121, to jedna z najbardziej znamiennych kart w dziejach Pruszkowa oraz Warszawy. To bezprecedensowe wydarzenie, w którym uczestniczyło z jednej strony 650 tys. osób więzionych w obozie – wypędzonych ze swoich domów warszawiaków, a z drugiej niemal cała ówczesna społeczność Pruszkowa licząca ok. 25 tys., wywarło ogromny wpływ na zachowania społeczne pruszkowian. Więźniom obozu udzielano różnorakiej pomocy: medycznej, aprowizacyjnej, psychicznej.

Obóz został założony 6 sierpnia 1944 roku na terenie Warsztatów Kolejowych w Pruszkowie. Stał się on centralnym punktem ewakuacyjnym dla ludności Warszawy w czasie i po Powstaniu Warszawskim. Składał się z ogromnych opustoszałych hal fabrycznych otoczonych wysokim betonowym ogrodzeniem. Panowały w nich tragiczne warunki bytowe – brak higieny, głód, przepełnienie sprzyjały szerzeniu się epidemii. Wewnątrz hale były puste, najczęściej pozbawione szyb, z betonową brudną posadzką. Przeciętnie pobyt w obozie trwał od jednego do kilku dni. Więźniowie poddawani byli selekcji. Osoby niezdolne do pracy kierowano do różnych miejscowości Generalnego Gubernatorstwa, resztę wywożono na roboty przymusowe do III Rzeszy oraz do obozów koncentracyjnych.

Z czasem obóz zmienił charakter. Przetrzymywano w nim głównie młodych mężczyzn wykorzystywanych do pracy przy rabowaniu Warszawy.

Dulag 121 funkcjonował do 16 stycznia 1945 roku, kiedy to jego niemiecka załoga uciekła przed ofensywą Armii Czerwonej. Ogółem przez obóz pruszkowski przeszło blisko 550 tys. warszawiaków oraz około 100 tys. osób z miejscowości podwarszawskich.